تاریخچۀ پیدایش تسبیح و داستان آن

تسبیح بمعنی سبحان الله گفتن است چون تکبیر که الله اکبر و تحمید الحمدالله گفتن است. و آنچه حالا به تسبیح مشهور شده سِبحه (به کسر سین) است که منظور از آن مهره‌هاییست که عدد تسبیح بآن شمارند و استعمال کلمه تسبیح که به معنی مهره های به رشته کشیده می باشد و برای شمارش عدد تسبیحات و تحمیدات و تکبیرات به کار می رئد از غلطهای مصطلح فارسی به حساب می آید که در اثر کثرت استعمال عموم و مخصوصاً فصحاء عرب و ایرانی، استعمال آن به معنی سبحه مجاز گشته است.

داستان پیدایش تسبیح و سابقه تاریخی آن

قطع نظر از اینکه تسبیح را بشر اولیه بصورت طوق و به منظور زینت از مهره های مختلف بکار می برده، بطور کلی تسبیح از دوران مسیحیت پیدا شده و مسیحیان تسبیح های طویلی را که از انتهای آن صلیب می آویختند به گردن می آویختند.

استفاده تسبیح در ابتدا حکم زینت را داشته و برای جنس دانه های این تسبیح از همه چیز استفاده می کرده اند که اغلب آنها شیشه ای بوده بعدها کشیش های نستورین که در شرق می زیستند از آن برای ذکر اوراد استفاده کردند و بعضی از کاتولیک ها نیز بهمین منظور آنرا بکار میبردند. اما پرتستان‌ها هیچوقت بدین شکل از تسبیح استفاده نکردند و حتی استعمال آنرا بدان منظور منفور می دانند زیرا می گویند در کتاب خدا راجع بآن اشاره‌ای نرفته و بطور کلی کسانی را که از تسبیح به منظور دینی استفاده می کردند تقبیح کرده و به اوهام پرستی و خرافات متهم کرده اند. زیرا بر این عقیده اند که عیسی تقلید و اوهام پرستی را منع می کند و استعمال تسبیح و امثالهم را از احکام مردم حساب می کند نه از احکام خدا. «آنگاه که کاتبان و فریسیان اورشلیم نزد عیسی آمده گفتند، چرا شاگردان تو از تقلید مشایخ تجاوز می نمایند، او در جواب گفت، شما نیز به تقلید خویش از حکم خدا چرا تجاوز می کنید سپس عبادت را عبث می کنند زیرا که احکام مردم را به منزله ی فرائض تعلیم میدهند.» (انجیل متی باب 15) .

شکی نیست که تسبیح از مسیحیت به اسلامیت رسوخ کرده و چون اسلام اصولاً در شرق پیشرفته و نستورین های شرقی از تسبیح به منظورهای دینی استفاده می کردند، لذا این فکر پیدا میشود که مسلمانان از کشیش های نستورین در استعمال تسبیح به منظورهای دینی اقتباس و تقلید نموده اند، و پیدایش آن در اسلام داستانی دارد که نزدیک به افسانه است. معروفست که حضرت پیغمبر (ص) بدخترش حضرت زهرا (س) فرمود که در اتمام هر نماز سی و چهار بار سبحان الله گفتن صوابی بزرگ خواهد داشت، و حضرت زهرا (س) برای این منظور نخی سبز رنگ (گویا به همین علت است که انتخاب نخ سبز رنگ را برای تسبیح نماز مستحب می دانند) را سی و چهار بار گره زد و از آن برای حساب و شمارش سبحان الله گفتن در اتمام هر نماز استفاده می نموده اند. بعدها نیز از خاک قبر حضرت حمزه دانه های درست کردند تا تسبیح به صورت تبرک و به شکل امروزی در آمد. گرچه گفته فوق تقریباً بعید به نظر می رسد ولی امکان حقیقی بودن داستان فوق را می توان به دلیل زیر بیان داشت.

تسبیح در اسلام از زمان پیغمبر (ص) پیدا شده و از بدو پیدایش اسلام تسبیح به منظور دینی به کار رفت تا اینکه کم کم به صورت تفننی فعلی در آمد. در مورد سابقه تاریخی پیدایش تسبیح، یک نوع دانه های تسبیح شیشه ای است که در حفاریهای مثل باستان پیدا شده و مربوط به 4000 سال پیش می باشد.