فصل دوم : فیروزه

نام فیروزه با نام نیشابور همراه است. هرچند فیروزه در غیر از ایران در بعضی از مکان های دنیا همچون مصر،آمریکا و چین نیز یافت می شود،به شهادت گوهرشناسان دور و نزدیک،فیروزۀ نیشابور بر روی زمین مقام اول را دارد و همواره زینت بخش گنجینه های گرانبهای ثروتمندان جهان و خزاین ممالک بوده و توجه را به خود جلب کرده است.

۞ سنگ فیروزه بسیار عظمت دارد و در عظمت و فضیلت آن همین بس،که امام رضا (ع) فرمودند: « اولین کوه هایی که اقرار به ولایت حضرت علی (ع) کردند،فیروزه،عقیق و یاقوت بوده است.» (اقبال الاعمال:2/262،بحار:27/262)

۞ روزی مردی به خدمت امام کاظم (ع) رسید و در انگشت حضرت،انگشتر فیروزه ای دید. درحالیکه آن مرد به انگشتر خیره شده بود،حضرت از او پرسید: « می دانی نام این انگشتر چیست؟» وی در پاسخ گفت: « فیروزه!»

حضرت به او فرمود: « فیروزه،نام آن در زبان فارسی است،لکن در زبان عربی به آن « ظفر » (پیروزی) می گویند.» (کافی:6/472،وسائل:5/94،بحار:26/221)

((( سنگ فیروزه نیشابور در دامنۀ جنوبی کوه بینالود واقع در 53 کیلومتری شمال غربی شهر نیشابور قرار دارد. به گفتۀ رئیس اداره صنایع و معادن نیشابور ذخیرۀ قطعی معدن فیروزه نیشابور 8671 تن برآورده شده است که سالانه 15 تن از آن استخراج می شود.

شواهد تاریخی نشان می دهد که قدیمی ترین سنگ فیروزۀ جهان که به دست انسان تراشیده شده است از عمق 5/3 متری زمین در 20 کیلومتری نیشابور کشف شده که برروی کمربند اسکلت انسانی 5500 ساله قرار داشته است.

فیروزه ای که در معدن استخراج می شود دو قسم است که به اصطلاح محلی یکی را خاکی و دیگری را سنگی می گویند.

فیروزۀ مرغوب آن است که،رنگ آبی آسمانی دارد ولی نه رنگ آسمانی اطراف افقی بلکه رنگ آسمانی مخصوصاً سمت رأس. همچنین رنگ فیروزه ای که قدری مایل به سبز باشد نیز قیمت زیادی دارد.

نگین های فیروزه نیشابور را غالبا می توان بوسیله نقاط و رگه های سیاهی که در پشت نگین وجود دارد تشخیص داد.

سنگ فیروزه ای که دارای رنگ بسیار روشن باشد (چغاله)، و به سنگ فیروزه ای که دارای رنگ کاملا طبیعی فیروزه ای باشد (طفول) و به سنگ فیروزه ای که دارای لکه و روی آن رگه های سیاه رنگ زیادی باشد فیروزه (شجری) گویند.

فیروزۀ خوب نباید نقاط سیاه و سفید داشته باشد لکن در اغلب فیروزه ها،لکه های سفیدی وجود دارد که اکثر مردم نمی توانند آن را ببینند و فقط اهل خبره قادر به تشخیص آن هستند. فیروزه هنگامی که در رطوبت باشد جلای خاصّ خود را حفظ می کند و لذا بعضی از فروشندگان بی انصاف،فیروزه ها را داخل کوزه های پر از ماسه مرطوب می گذارند و بعد از چند مدت در معرض فروش می گذارند و مشتری با دیدن رنگ زیبایی که فیروزه پیدا کرده آنرا خریداری می کند،لکن متأسّفانه بعد از چند روز،آن جلا و درخشندگی از بین می رود.

بعضی دیگر از فروشندگان نیز فیروزه های نامرغوب را با روغن چرب می کنند،اگرچه نخست آنرا جلا می دهد و رنگ آن بیشتر دوام پیدا می کند لکن روغن باعث مرگ فیروزه می شود و لذا خریدار باید اندکی آن را در مقابل آفتاب قرار دهد و اگر رنگ آن اندکی تغییر کرد،این نشان دهنده تقلبی بودن رنگ آن است.)))