بخش سوم: تقسیم بندی تسبیح از لحاظ طرز ساخت
فصل اول: تراش و برش
در این نوع تسبیح سازی، دانه های تسبیح را به طرز تراش درست می کنند و عموماً از سنگ های قیمتی و گاهی از صدف و استخوان و چوب نیز برای این امر استفاده می کنند.
فصل دوم: قالب گیری
در این نوع تسبیح چنانکه گفته شد از خاک اماکن متبرکه و به طرز ریخته گری و قالب گیری دانه‌های تسبیح را درست می کنند.
بخش چهارم: تقسیم بندی تسبیح از لحاظ نوع جنس
فصل اول: دریایی
مواد اولیه تسبیح های دریایی منشأ دریایی دارد و طرز ساختشان اکثراً به سبک تراشکاری است. تسبیح های دریایی نیز به دو قسمت عمده تقسیم می شود :
1- سنگ ها: از سنگ های دریایی با تراشکاری دانه های تسبیح درست می کنند.
2- گیاهان: از گیاهان دریایی مانند مرجانها و ستاره دریایی بوسیله تراش تسبیح های نسبتاً گران قیمت تهیه می کنند
و دیگر اینکه از مغز کشکولهای دراویش که منشأ دریایی دارد نیز تسبیح هایی می تراشند.
فصل دوم: زمینی
تسبیح های زمینی همه منشأ زمینی دارند یعنی مواد اولیه دانه های آنها از مواد سطح زمین تشکیل می یابد. تسبیح های زمینی به چهار قسمت تقسیم می شوند :
1- گیاهان: در قسمت گیاهان معمولاً از صمغ ها و رنگهای تسبیح های می سازند که به تسبیح های بلورین معروفند و دیگر از چوب درختانی سخت و خوشبو که رنگهای خوبی نیز دارند تسبیح های به سبک تراش ساخته اند و از یُسر که دانه های خوشبو دارد نیز می سازند.
2- خاک و فلزات: چنانکه گفته شد بسبک ریخته گری از خاک تسبیح درست میکنند که معمولاً برای قرص بودن، به گل این تسبیحات براده های ریز فلزات را اضافه می کنند از خود فلزات نیز به سبک تراش و قالب گیری تسبیح هایی می ساخته اند.
3- حیوانات زمینی: از استخوان حیوانات زمینی مانند عاج فیل و استخوان شتر تسبیح ها یی بسبک تراش درست می کرداند. و همچنین از شاخ بعضی از حیوانات مخصوصاً شاخ گوزن که گرانقیمت تر می باشد.
4- سنگها: از سنگهای قیمتی چون عقیق که یک قسمت کوارتز بی شکل و به رنگهای مختلف سرخ و آلبالوئی می باشد و از یشم که یک نوع کوارتز می باشد و به رنگهای سفید و کبود و سبز تیره یافت می شوند و از شبق نیز درست می کنند و از یاقوت و زمرد نیز درست کرده اند و از یک نوع سنگ نیز هندیها تسبیح هایی درست کرده اند که به عین الهره (چشم گربه) معروفست.
بخش پنجم: تقسیم تسبیح از لحاظ کشورهای سازنده و شهرهایی که در آنجا تسبیح ساخته می شود با ذکر جنس و سبک هر یک
فصل اول: ایران (شهرهای ایران که در آن تسبیح می سازند)
1- کرمانشاه: در کرمانشاه تسبیح های گِلی خوب درست می کردند، این شهر از لحاظ به عمل آوردن گِل تسبیح سر آمد سایر شهرهای ایران بوده است.
2- مشهد: در مشهد به علت اینکه شهر مقدسی است و زائرین بسیار دارد تسبیح سازی نسبت به سایر شهرها رواج بیشتری دارد ولی تسبیح های خوبی در آنجا درست نمی کنند زیرا دانه های آن بعلت خوب بعمل نیاوردن گِل آن همه شکننده می باشند.
3- جوین: در جوین تسبیح های بسیار عالی درست می کردند که به تسبیح های علیمرادی معروفند. در عباس آباد و سبزوار و بطور کلی در تمام شهر های مشهد تسبیح درست می کنند.
1- آلمان: در آلمان تسبیح هایی از چوب سندل که درختی است سخت و در هند بسیار میروید و از صمغ یسرها درست می کردند.
تسبیح های صمغی را کهربایی می گفتند، چون اینگونه تسبیح ها در اثر مالش و گرداندن در دست، الکتریسیته مالشی در خود ذخیره می کردند و خاصیت جذب و دفع چیزهای بسیار سبک چون قطعه کاغذ و مخصوصاً کاه در آنها پیدا می شد از اینجهت به تسبیح های کهربایی معروف شده و این نوع تسبیح ها نیز بر دو قسمند یک قسم که آتشگیرند و بآنها بارقه می گویند و نوع دیگر که آتشگیر نیست و بآب حیات موسومند.
2- چین: در چین از حدید و نقره و طلا تسبیح هایی می ساختند و تسبیح های چینی اکثراً فلزی بوده و نوعی از آنها را حدید صینی (چینی) می گفتند و ضمناً در چین تسبیح های گلی (از رس چین) درست کرده و روی آنها مینا کاری می کردند که از لحاظ هنری ارزش بسیاری دارد. و از ابتکارات هنری چینیها به شمار می رود.
3- ترکیه: در استانبول تسبیح هایی درست می کردند که جنس آنها استخوانی بوده و تمام تسبیح های ساخت ترکیه به تسبیح های استخوانی معروفست و بسیار خوشتراش و گرانقیمت میباشد و اغلب از عاج و شاخ و شیر ماهی میتراشیدند.
4- افغانستان: در افغانستان تسبیح های معروف شاه مقصودی درست میکردند که به تسبیح های پادزهری نیز معروف می باشد که برنگ سبز روشن است.
(و بدینجهت است که رنگهای سبز روشن را پادزهری گویند)، و چون جنس سنگهای این تسبیح طوری بوده که زهرکش بوده بدانجهت به تسبیح های پادزهری (ضدزهری) معروف گردیده اند.
5- هندوستان: در هندوستان اغلب تسبیح های چوبی درست می کردند و ساختن تسبیح از چوب از کارهای هندیان است و چون سندل و آبنوس در هندوستان پرورش میافت این امر باعث گردید که هندیان از چوبهای سندل و آبنوس تسبیح بسازند، گذشته از اینها در هندوستان تسبیح هایی از عقیق نیز می ساختند که بسیار خوشتراش بودند. و تسبیح های دیگری نیز درست می کرده اند که هفت مهره و دل ربا و دهنه فرنگ از آنجمله اند.
6- یمن: در تسبیح های عقیق بسیار عالی و خوشتراش می ساختند که به تسبیح های یمانی معروفند.
بخش ششم: تقسیم بندی تسبیح از لحاظ شکل دانه
فصل اول: دوکی
دوکی‌ها عموماً بوسیله تراش درست میشوند.
فصل دوم: خرمایی یا سنجدی
این نوع تسبیح ها دانه هایی بشکل دانه های سنجد یا خرما دارند و اغلب جنس آنها از چوب است و دانه های بسیار درشتی دارند.
فصل سوم: کروی
کروی ها همیشه بسبک ریخته گری درست می شوند زیرا بشکل کره و مدور بسیار مشکل می‌باشند.
مرغوبیت تسبیح ها را می توان در جور بودن و یکدست بودن دانه‌ها خلاصه کرد. تسبیح های مرغوب شاه مقصود رنگ های یکنواخت دارند و نا مرغوب آنها دارای رگه و لکه می باشد. در تسبیح های استخوانی که بسبک تراش درست می شوند مرغوبیتشان در تراش خوب و دانه های یک اندازه می باشد. تسبیح های گلی و ریخته گری گرانقیمت نیز به دو دسته معروف کار عبدالله و کار سید تقسیم می شوند که کار عبدالله را بعضی بهتر می دانند و مرغوبیت این تسبیح ها بستگی به دوام و قرص بودن دارد که بوسیله مخلوط کردن گل تسبیح با براده های بعضی فلزات (مخصوصاً در تسبیح های گلی گرانقیمت از براده های طلا استفاده می کنند) و خوب بعمل آوردن گل تأمین می گردد. تسبیح‌هایی هم هست که به تسبیح های نقره کوب معروفند و جنس دائه های مرغوب آنها از یسراست و بر روی این دانه‌ها از میخ های کوچک نقره برای زینت استفاده کرده‌اند که مرغوبیت آنها بستگی به جنس نقره نیز دارد.
فلز نقره خاصیت ضد باکتریایی داشته و در صنایع دارویی به صورت فلز و یا ترکیبات آن مورد استفاده قرار می گیرد و از خصوصیات اصلی نقره مقاومت زیاد آن در مقابل حلال های شیمیایی است.
از نقره در رنگ آمیزی برخی از محصولات
در قنادی ها استفاده می شود، به علاوه از نقره و ترکیبات آن در پزشکی هومئوپاتی استفاده می شود.
-
ترکیبات متعددی از نقره برای معالجه بیماری ها تولید می شود که عبارت از :
استات نقره، آلانیتونات نقره، برات نقره، کربنات نقره، کلرید نقره، کرومات نقره، گلیسرولات نقره، کلوئید نقره، یدید نقره، لاکتات نقره، منگنات نقره، نیترات نقره، پروتئین نقره وسولفات یازین نقره می باشد. علاوه برداروهای تولید شده از ترکیبات فوق از فلز نقره در دندان پزشکی برای پر کردن دندان (آمالگام) استفاده می شود که حدود 35 درصد از ترکیب آمالگام را فلز نقره تشکیل می دهد. همانطوری که اشاره شد ترکیبات نقره مصارف دارویی گوناگونی دارند به عنوان مثال نیترات نقره به عنوان سوزاننده، قابض در زخم های غیر فعال و ورم های چرکی استفاده می شود. از محلول رقیق نیترات نقره در درمان زرد زخم، خارش، میخچه، زگیل و همچنین درمان سوختگی ها استفاده می شود.
از امام جعفر صادق (ع) منقول است که انگشتر
را به
بند پائین انگشت برسانید که
انگشتر به سر انگشتان کردن عمل قوم لوط است .
امام علی بن موسی رضا (ع) : انگشتر یاقوت در دست کنید که پریشانی را برطرف می کند .
امام موسی کاظم (ع) : انگشتر زرد در دست کنید که موجب آسانی است و درآن هیچ دشواری نباشد .
امام رضا (ع) : انگشتر ” زبرجد ” در دست داشتن فقر را به توانگری بدل میکند و هر که انگشتری یاقوت زرد در دست کند فقیر نشود .
و از حضرت صادق (ع) منقول است که حضرت رسول صلی الله علیه و آلة نهی فرمود از انگشتر در دست شهادت کردن و انگشت میانه
فکرش را بکنید به یک مهمانی دعوت شده اید که همه فامیل و کلی از افرادی که با آنها رودربایستی دارید در آن حضور دارند. بعد از کلی فکر و برو بیا و پاساژ گردی بالاخره لباس مورد
نظرتان را
پیدا می کنید. دیگر همه چیز برای حضور در یک مهمانی رسمی
و مجلل آماده
است. تنها یک مساله می ماند؛ این که چه نوع سرویس جواهراتی به گردن و گوشتان بیاویزید
یا دستتان کنید که برازنده شأن شما و مجلس باشد.
انتخاب جواهرات همیشه یکی از مسائل مورد نظر خانم ها در بدو دعوت به مهمانی بوده و هست. فرقی نمی کند که یک مهمانی مجلل باشد یا یک جشن تولد ساده. آنچه اهمیت دارد تناسب سرویس طلا و جواهرات با رنگ لباس و مد آن است که البته منحصر به زمان حال نیست و از زمان های دور به عنوان یکی از تمایلات فرعی بشر مطرح بوده است. گرایش به زیبایی و زیباترشدن در وجود هر آدمی نهفته است. چه زن و چه مرد هر دو می کوشند با هر وسیله آرایشی و زینتی خود را به شکل و شمایلی زیباتر دربیاورند. با این که بیشتر طرفداران به وسایل زینتی را خانم ها تشکیل می دهند ولی هزاران سال پیش این مردها بودند که به خودشان گردنبند آویزان می کردند، دستبند می بستند و موهایشان را با برگ درختان زینت می دادند.
در قرون وسطی نیز سنگ های صاف و صیقل شده و نسبتاً روشن را از وسط سوراخ می کردند و با طناب گردنبند می ساختند. استفاده از جواهرات در این دوران به معنای تراشیدن سنگ های گرانبها و آویزان کردن آنها در گوشه لباس، کمربند و غلاف شمشیر جنگاوران بود. با شروع رنسانس در قرن چهاردهم و کشف راه های دریایی و سرزمین های جدید در آمریکا و پیدایش طلا استفاده از گردنبند و گوشواره و سنجاق لباس میان افراد طبقه اشراف رایج شد. ابتدایی ترین سنجاق سینه که امروز در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن قرار دارد، صفحه دایره ای شکلی است که به وسیله یک سوزن در مرکز آن، روی لباس و شنل نصب می شد. در قرن شانزدهم طراحی جواهرات به صورت آنچه امروز می شناسیم و با طراحی یک دستبند به صورت زنجیر کلفت آغاز شد. زنجیر ساعت و حلقه نیز برای نخستین بار در فرانسه و در قرن هفدهم ساخته شد.